ΑΙΓΥΠΤΟΣ: ΟΙ ΜΑΜΕΛΟΥΚΟΙ 13ος αι. μ.Χ.

          Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΤΩΝ ΜΑΜΕΛΟΥΚΩΝ 13ος αι. μ.Χ.

• 

  ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΗ ΜΟΓΓΟΛΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΜΕΛΟΥΚΟΥΣ

  Στο Εν Καμού («πηγή του Γολιάθ»), οι Μαμελούκοι της Αιγύπτου, υπό τον Κουτούζ συντρίβουν τους Μογγόλους και φονεύουν τον αρχηγό τους Κιτμπουγκά. Η μάχη αυτή σηματοδότησε τα όρια της επέκτασης των Μογγόλων στην Εγγύς Ανατολή.

• Κατά τους επόμενους 2,5 αιώνες οι Μαμελούκοι (Τούρκοι δούλοι – πολεμιστές), κυβερνούν Συρία και Αίγυπτο, αναχαιτίζουν τους Μογγόλους, καταστρέφουν τα κατάλοιπα των χριστιανικών κρατών που είχαν δημιουργηθεί τον 12ο αιώνα, εξασφαλίζουν στο Κάιρο την πρώτη θέση στον μουσουλμανικό κόσμο.

• Από το 1.171 μ.Χ η κούρδικη δυναστεία των Αγιουπάδων, υπό τον Σαλαντίν, κατέλυσε την δυναστεία των Φατιμιδών και έλεγξε το κράτος τους, το οποίο επέκτεινε σε Συρία, Υεμένη και σε τμήμα του Ιράκ.

• Η ύπαρξη των σταυροφορικών κρατών ευνοεί το εμπόριο, που ωφελεί χριστιανούς και μουσουλμάνους.Τα κατώτερα στρώματα των δύο θρησκειών συνυπήρχαν ειρηνικά αλλά η κατάσταση ήταν ασταθής.
• Για την διατήρηση της τάξης και την αντιμετώπιση των ασσασίνων, οι Αγιουπάδες χρησιμοποιούν τους Μαμελούκους που ήταν κυρίως Τούρκοι – Κιπτσάκοι. Αυτοί έγιναν στον πόλεμο ότι ήταν οι Έλληνες στη φιλοσοφία. Ουσιαστικά δεν είχαν αντιμετώπιση δούλου και μπορούσαν να προσβλέπουν σε κοινωνική άνοδο.

• Το 1.250 μ.Χ οι επίλεκτοι Μαμελούκοι Μπαχρί, υπό τον Μπαϊμπάρς, φονεύουν το σουλτάνο Τουρανσάχ και ακολουθεί μια δεκαετία ανταγωνισμών για την εξουσία.

•  Το 1.254 μ.Χ ο Μαμελούκος Εμίρης Αϋμπάκ, εκδιώχνει τους Μπαχρί από το Κάιρο και ανακηρύσσεται σουλτάνος της Αιγύπτου.
• Το 1.257 μ.Χ ο Αϋμπάκ δολοφονείται από δούλους του με προτροπή της συζύγου του, που φοβόταν ότι ο άντρας της θα παντρευτεί ξανά και θα χάσει την πρώτη θέση. Στη συνέχεια η σύζυγος δολοφονείται από παλλακίδες του σουλτάνου.
• Το 1.259 μ.Χ ο Κουτούζ εκμεταλλεύεται την αναταραχή και καταλαμβάνει το θρόνο.     

  

  ΜΑΜΕΛΟΥΚΟΙ

  
  

• Το 1.260 μ.Χ οι Μαμελούκοι με την συνδρομή του Μπαϊμπάρς και των Μπαχρί αλλά και την συναίνεση των Φράγκων που τους επιτρέπουν να περάσουν μέσα από τα εδάφη τους και τους ανεφοδιάζουν, συντρίβουν τους αριθμητικά υποδεέστερους Μογγόλους (1 προς 10), οι τελευταίοι είχαν υποτιμήσει τους Μαμελούκους και συγκέντρωσαν μόλις 10.000 στρατό ενώ ο Χάνος τους με το κύριο σώμα του στρατού έσπευδε να διεκδικήσει τη διαδοχή μετά το θάνατο του Μεγάλου Χάνου.
• Στη συνέχεια ο Μαϊμπάρς φονεύει τον Κουτούζ, όταν ο τελευταίος αρνείται να παραχωρήσει εδάφη στον πρώτο, και ανακηρύσσεται σουλτάνος. Για να νομιμοποιήσει την εξουσία του, ανακηρύσσει χαλίφη κάποιον συγγενή του τελευταίου δολοφονημένου από τους Μογγόλους χαλίφη. Στη συνέχεια τον θέτει υπό αξιοπρεπή κατ’ οίκον περιορισμό και τον εμφάνιζε μόνο στις γιορτές.

• Υπό τους Μαμελούκους, η θέση των Εβραίων και των χριστιανών χειροτερεύει, αλλά και οι 2 κοινότητες επιβίωσαν από τους διωγμούς, καθώς οι Μαμελούκοι υπολόγιζαν στη γραφειοκρατική τους ικανότητα και στον πλούτο τους.
• Ο Μπαϊμπάρς στα 17 έτη της βασιλείας του, υποτάσσει τους ασασίνους, καταβάλει τους εναπομείναντες Αγιουπάδες πρίγκιπες της Συρίας.
• Το 1.268 μ.Χ καταλαμβάνει την Αντιόχεια, έπειτα από 150 έτη νορμανδικής κυριαρχίας του οίκου των Ώτβιλ, σφάζει τους περισσότερους κατοίκους και πουλά δούλους τους υπόλοιπους.
• Σε διπλωματικό επίπεδο, ο Μπαϊμπάρς συνάπτει συμφωνίες με το χανάτο της Χρυσής Ορδής, το Βυζάντιο, τους Γενουάτες και τους Βενετούς. Παράλληλα ενισχύει την κυριαρχία του στο εσωτερικό με πρωτεύουσες τη Δαμασκό και το Κάιρο.
• Το 1.277 μ.Χ εισβάλει στη Μικρά Ασία και νικά τους Μογγόλους, αλλά οι τελευταίοι αντεπιτίθενται και υποχωρεί αφήνοντας τους κατοίκους της περιοχής στο έλεος της οργής των Μογγόλων. Το ίδιο έτος πεθαίνει.

• Το σύστημα των Μαμελούκων απέκλειε την κληρονομική διαδοχή και οι περισσότεροι σουλτάνοι ήταν ξένοι δούλοι πρώτης γενιάς. Υπήρξαν πολλές ανταγωνιστικές ομάδες και ο μέσος όρος βασιλείας ενός σουλτάνου ήταν τα 5 έτη. Ωστόσο, η κοινωνία τους απολαμβάνει την αξιοκρατία, έστω κι αν την πρώτη θέση κατείχαν οι πιο ανελέητοι.
• Το 1.279 μ.Χ εκλέγεται σουλτάνος ο εμίρης Καλούν.

• Το 1.281 μ.Χ νικά ισάριθμο και ισάξιο ποιοτικά στρατό των Μογγόλων, έξω από την Έδεσσα στη Συρία.
• Εκτός από Κιπτσάκους στρατολογεί Κιρκάσιους που ήταν πολυάριθμοι και σύντομα κατέλαβαν σημαντικές θέσεις.
• Στην κοινωνική ιεραρχία επικεφαλείς ήταν:

1. Τα μέλη της σωματοφυλακής του σουλτάνου, με επικεφελείς 2 αντιβασιλείς, που κυβερνούσαν Αίγυπτο και Συρία κατά την απουσία του Σουλτάνου. Επίσης, ακολουθούσαν ο αρχιθαλαμηπόλος, ο εμίρης των όπλων και ο εμίρης των στάβλων.
2. Πολυάριθμοι εμίρηδες, με βαθμό ανάλογο του αριθμού Μαμελούκων που διοικούσαν – από εμίρηδες των 100 μέχρι εμίρηδες των 5.

                                                     

ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ ΜΑΜΕΛΟΥΚΩΝ

• Το κόστος συντήρησης του διοικητικού μηχανισμού προέρχονταν από τη φορολογία, το φόρο υποτέλειας και το εμπόριο. Στις αρχές του 14ου αιώνα οι Μαμελούκοι συγκέντρωσαν τον πλούτο του κράτους στα χέρια τους.
• Οι Μαμελούκοι υπήρξαν ένθερμοι υποστηρικτές των τεχνών και στην εποχή τους ο ισλαμικός πολιτισμός γνώρισε μεγάλη άνθηση. Μεταλλοτεχνία και υαλουργία φτάνουν σε βαθμό τελειοποίησης. Κατασκεύασαν πολυάριθμα τεμένη και ιεροδιδασκαλεία. Το μεγαλύτερο μέρος των κατασκευών το εκτελούσαν μετανάστες από Ιράν και Μικρά Ασία που έφευγαν λόγω των Μογγόλων και έτσι στο τέλος του 13ου αιώνα το Κάιρο έγινε μία από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου – εκτός της Κίνας – με 500.000 κατοίκους.
• Το 1.289 μ.Χ ο Καλούν καταλαμβάνει το λιμάνι της Τρίπολης.
• Το 1.290 μ.Χ ο Καλούν πεθαίνει, ενώ εκστράτευε εναντίον της Άκρας. Ο γιός του Χαλίλ καταλαμβάνει το θρόνο, παρά την άρνηση του πατέρα του να τον ορίσει διάδοχο.

• Το 1.291 μ.Χ ο Χαλίλ καταλαμβάνει την Άκρα και την κατεδαφίζει, ενώ σφάζει και πολλούς Φράγκους υπερασπιστές της.

• Ακολουθεί η καταστροφή φράγκικων βάσεων σε: Τύρο, Σιδώνα, Βυρηττό, Χάιφα και οι βάσεις των Ναϊτών του Αθλίτ και της Γαρτόζα. Έτσι λήγει η εξουσία 200 περίπου ετών των σταυροφόρων στους Άγιους Τόπους.

Το 1.291 μ.Χ ο Χαλίλ καταλαμβάνει την Άκρα και την κατεδαφίζει, ενώ σφάζει και πολλούς Φράγκους υπερασπιστές της.

• Ακολουθεί η καταστροφή φράγκικων βάσεων σε: Τύρο, Σιδώνα, Βυρηττό, Χάιφα και οι βάσεις των Ναϊτών του Αθλίτ και της Γαρτόζα. Έτσι λήγει η εξουσία 200 περίπου ετών των σταυροφόρων στους Άγιους Τόπους.
• Μετά την κατάληψη της Άκρα ξεσπούν εσωτερικές διαμάχες και την επόμενη εικοσαετία ανέρχονται στην εξουσία 6 σουλτάνοι. Η πολιτική τους φιλοσοφία συνοψίζεται στα λόγια του σουλτάνου Σαράρ: «Φάτον για δείπνο πριν σε φάει για πρωινό».

                                                                                                                                                         

• Το 1.310 μ.Χ ανέρχεται στο θρόνο ένας από τους γιους του Καλούν ο αλ Νασούρ Μουχαμάντ και βασιλεύει με σταθερότητα για 30 έτη. Όμως μετά το θάνατό του η βία αναζωπυρώνεται με ανοιχτό πόλεμο ανάμεσα σε Τούρκους και Κιρκάσιους. Με αποτέλεσμα την παραμέληση της πολεμικής εκπαίδευσης, την απουσία προσοχής στη νέα τεχνολογία της πυρίτιδας. Ο πληθυσμός στις πόλεις συρρικνώθηκε και μια σειρά από επιδημίες κατέστρεψαν την οικονομία.
• Ο κρατικός παρεμβατισμός στο εμπόριο, οι τοπικές φυλετικές επαναστάσεις και μετά το 1.500 μ.Χ ο ανταγωνισμός με τους Πορτογάλους στο εμπόριο των μπαχαρικών, φτωχαίνουν ακόμα περισσότερο την αυτοκρατορία.
• Ωστόσο, οι Μαμελούκοι παρέμειναν στην εξουσία έως τη 2η δεκαετία του 16ου αιώνα, οπότε και ανατράπηκαν από τους Οθωμανούς.

Συμπεράσματα:

1. Οι Μαμελούκοι δούλοι – πολεμιστές υπό την υπηρεσία της δυναστείας των Φατιμιδών που ίδρυσε ο Σαλαντίν, το 1.250 μ.Χ θέτουν την Αίγυπτο υπό τον έλεγχο τους. Στα στρατιωτικά τους επιτεύγματα συμπεριλαμβάνονται η αναχαίτιση των Μογγόλων το 1.260 μ.Χ, αλλά και η οριστική εξάλειψη των σταυροφορικών κρατών, αρχικά με την κατάληψη της Αντιόχειας και έπειτα με την κατάληψη της Άκρας.
2. Παρά το στρατιωτικό χαρακτήρα του κράτους τους ο ισλαμικός πολιτισμός γνώρισε άνθηση υπό τους Μαμελούκους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η μεταλλοτεχνία και η υαλουργία, αλλά και το χτίσιμο ιεροδιδασκαλείων και ναών, κυρίως από μετανάστες που έφευγαν από την Ασία για να γλυτώσουν από τους Μογγόλους. Το Κάιρο έγινε μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου αν εξαιρέσουμε την Κίνα.

                                                                                                   

ΠΗΓΗ: TIME LIFE BOOKS/ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ